Afbeelding
Toegankelijke communicatie: zo doe je dat!
26 maart 2024
Ilona en Bernhard werken beide vanuit hun eigen expertise aan toegankelijkheid. Ilona is senior dtp’er en teamleider en Bernhard is senior developer bij Ontwerpwerk. Waarom vinden zij het zo belangrijk om communicatie toegankelijk te maken? Wat houdt het precies in? Hoe pakken zij dit aan? Een gesprek met twee doorgewinterde specialisten.
Wat verstaan jullie onder toegankelijkheid?
Ilona: ‘Toegankelijkheid gaat voor mij als dtp’er letterlijk over de functionaliteit die nodig is om documenten leesbaar te maken voor iedereen. Iemand met een visuele beperking moet ook een PDF kunnen lezen, met behulp van een screenreader. Dat is vooral een technische uitdaging. Ik stop er dus allemaal functionaliteit in waardoor zo’n document logisch te volgen is als je het ‘leest’.’
Bernhard: ‘Toegankelijkheid draait om inclusie. Zorg ervoor dat iedereen informatie online tot zich kan nemen. Ook mensen met tijdelijke of permanente lichamelijke beperkingen. Denk aan voldoende kleurcontrast en grote letters voor mensen die minder goed zien. Of handig kunnen navigeren op een toetsenbord als het lastig is om een muis te gebruiken. Ruim twintig procent van de mensen heeft baat bij toegankelijke websites, omdat ze tijdelijk of in een bepaalde levensfase het internet niet op een standaardmanier kunnen gebruiken. Bovendien heeft de overheid de taak om alle burgers even goed te bereiken met overheidscommunicatie. In de WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) staan 60 criteria met exacte normen waaraan alle overheidswebsites moeten voldoen.’
Ilona: ‘We geven natuurlijk ook breder advies over toegankelijkheid, zoals over het taalgebruik. Als me op dat gebied iets opvalt in de kopij dan geef ik dat ook door aan de opdrachtgever.’
Wat doen jullie concreet om communicatie en design toegankelijk te maken?
Ilona: ‘Naast een check op kleurgebruik werk ik vooral in een technische laag in het document. Hierbij kijk ik naar hiërarchie en structuur. Alle onderdelen krijgen een code mee, die aangeeft of het over een (tussen)kop, tabel of opsomming gaat. Als er in een document bijvoorbeeld een lijst namen staat zonder toelichting, dan is dat onbegrijpelijk wanneer een screenreader dit opleest. Je ziet het allemaal niet als lezer, maar we stoppen er van alles in. Denk ook aan duidelijke alt-teksten bij het beeldmateriaal en verklarende links.’
Bernhard: ‘Bij websites begint het al bij het design. Dan houdt de designer rekening met kleuren, contrast, lettergrootte, uitleg bij formulieren en feedback bij invoer door de websitebezoeker. Vervolgens zorgt de ontwikkelaar voor werkende code, die de website ook geschikt maakt voor een screenreader en voor het navigeren via toetsenbord. Ten slotte letten de redacteuren op het juiste gebruik en aanduiding van afbeeldingen, zodat een screenreader dit begrijpelijk kan voorlezen. Toegankelijkheid raakt dus aan alle disciplines die bij een website betrokken zijn.’
Om wat voor soort middelen gaat het?
Ilona: ‘Het gaat in mijn werk meestal om publicaties in de vorm van een PDF. We werken veel voor de overheid en die heeft als regel dat alle informatie die zij online publiceert, voor iedereen toegankelijk is. Dus dat varieert van flyers tot uitgebreide rapporten en jaarverslagen. Natuurlijk moet de inrichting van een tentoonstelling ook toegankelijk zijn. Bewegwijzering krijgt het juiste contrast en we plaatsen geen elementen op de ‘wandel’paden.’
Bernhard: ‘Wettelijk is het verplicht dat elke burger alle overheidsinformatie tot zich kan nemen. In de praktijk voldoet een vierde van de overheidswebsites aan de meeste criteria. En dan is er een Europese richtlijn die vanaf 2025 voorschrijft dat ook alle webshops, apps en commerciële informatie hieraan moet voldoen. Er is dus nog flink wat werk te verzetten aan allerlei middelen.’
Wat is er nodig om dit voor elkaar te krijgen denken jullie? Kunnen jullie voorbeelden geven?
Ilona: ‘Ik denk dat we nog veel kennis kunnen delen. Zo heb ik bijvoorbeeld richtlijnen geschreven voor onze opdrachtgevers, die we meesturen met onze offertes. Voor Jeugdautoriteit heb ik deze instructie naar hun behoefte aangepast en ter plaatse toegelicht aan de medewerkers. Het fijne is dat zij al heel precies zijn. Het zijn allemaal onderzoekers die dit stukje ook goed willen doen. Zo kunnen we natuurlijk vaker samen met een opdrachtgever aan toegankelijkheid werken.’
Bernhard: ‘Bij de verschillende gemeenten kun je subsidie aanvragen om je website toegankelijk te maken. Wij kunnen dit ook samen met bedrijven en organisaties oppakken en ze helemaal bij de hand nemen. We weten wat er nodig is en voeren het door.’
Wat is er nodig om echt succesvol te zijn in ‘toegankelijkheid’?
Bernhard: ‘Het gaat erom dat je zo min mogelijk mensen buitensluit. Dat gaat verder dan technische mogelijkheden en WCAG-normen. Het gaat ook om acceptatie. Mijn moeder van 80 bijvoorbeeld heeft grote moeite met het online indienen van haar zorgdeclaraties. Zij snapt wat van haar gevraagd wordt en hoe ze het hoort te doen, maar bij het uploaden van de foto’s van de doktersrekeningen breekt haar het zweet uit. Ze heeft het nooit anders gedaan dan met de post en de overstap naar digitaal is voor haar mentaal heel lastig. Ik vraag me af of je alle mensen moet dwingen zich aan een (efficiënt) systeem aan te passen, of is hier meer maatwerk nodig. Niet iedereen over één kam scheren, is trouwens letterlijk een criterium voor toegankelijkheid!’
Ilona: ‘En niet iedereen heeft iemand die kan helpen bij zoiets als Bernhard omschrijft. Dan maak je mensen dus eigenlijk minder zelfstandig.’
Ik vind dat we echt onderscheidend zijn als het gaat om wat we uiteindelijk opleveren en de service die we verlenen.
Wat is er onderscheidend aan de manier waarop Ontwerpwerk toegankelijk design ontwikkelt?
Ilona: ‘Met mijn team van dtp’ers zitten we er echt bovenop en volgen we alle ontwikkelingen. We proberen up-to-date te blijven en leren continu bij. En ook onze designers zijn hierin getraind. Zo kunnen zij vanaf het begin van een ontwerptraject al rekening houden met kleurgebruik en structuur.’
Bernhard: ‘Wij vinden het vanzelfsprekend om rekening te houden met toegankelijkheid en brengen dat ook zo over naar opdrachtgevers. Daar hebben we ook vaak goede bondgenoten aan trouwens.’
Ilona: ‘Ik vind dat we echt onderscheidend zijn als het gaat om wat we uiteindelijk opleveren en de service die we verlenen.’
Afbeelding
Waar zijn jullie trots op?
Ilona: ‘Dat we er met elkaar scherp op zijn om dit goed te doen.’
Bernhard: ‘We hebben het toetsen op toegankelijkheid en het oplossen van de aangetroffen tekortkomingen een paar keer met verschillende stagiairs doorlopen. Hiermee hebben we al een paar developers aan het begin van hun carrière bewust gemaakt van het belang van toegankelijkheid. Het komt in hun opleiding nauwelijks aan bod. Het technisch toegankelijk maken van bestaande websites kan best lastig zijn. Maar bij de ontwikkeling van nieuwe sites zien we dat de richtlijnen voor toegankelijkheid meer gemeengoed worden. Dus dan is er minder te repareren.’
Mijn wens is dat het belang van inclusie nog meer standaard wordt.
Wat is jullie wens of ambitie als het over dit onderwerp gaat?
Ilona: ‘Ik wens dat toegankelijkheid breder wordt omarmd. Soms is er weerstand bij een opdrachtgever of ontstaat is er een discussie voordat we een product toegankelijk krijgen. Verder zou ik het heel fijn vinden als er in de opmaak software meer technische functionaliteit zou zitten t.b.v. toegankelijkheid. Het is nu veel handwerk achteraf. Maar ik vrees dat dit nog geen prioriteit heeft voor de softwareontwikkelaars.’
Bernhard: ‘Mijn wens is dat het belang van inclusie nog meer standaard wordt. Dat mensen bijvoorbeeld niet denken dat een persoon die geen muis kan bedienen de uitzondering is.’
Wil jij de toegankelijkheid van jouw website verhogen? Neem contact op met Leo van Gent.
Meer weten over toegankelijke digitale documenten voor jouw organisatie? Neem contact op met Bianca Ruygrok.
Altijd op de hoogte blijven?